Olbrechtsgenootschap

In de loop van 1968 maakt mevr. Margriet Olbrechts-Maurissens aan Maurits De Meyer, lid van de Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde (KBCV) en een vriend des huizes, haar voornemen bekend een som geld ter beschikking te stellen om onderzoek op volkskundig gebied te stimuleren en daardoor tevens de herinnering aan haar te vroeg overleden echtgenoot, prof. dr. Frans Olbrechts (1899-1958) te helpen bewaren.

Na ruggespraak met prof. Egied Strubbe, eveneens lid van de KBCV, komt een voorstel tot stand om een vzw in het leven te roepen die de naam Frans M. Olbrechtsstichting zou dragen en die met de rente van een schenking jaarlijks een prijs zou kunnen uitreiken.

Het eigene van die prijs zou erin bestaan dat hij wordt toegekend nadat een opdracht voor een welomschreven volkskundig onderzoek binnen een redelijke termijn zou zijn afgerond. Zowel voor de formulering en de aanvaarding van de opdrachten als voor de beoordeling van ingediend werk, kon de KBCV instaan.

De oprichtingsvergadering heeft plaats op woensdag 29 oktober 1969 op de zetel, zijnde het toenmalige adres van de KBCV, Kortenberglaan 158 in Brussel. In de Raad van Beheer worden naast de reeds vernoemden nog volgende personen opgenomen: prof. Robert Foncke, op dat ogenblik voorzitter van de KBCV en prof. Jozef Van Haver, ook lid van de KBCV. Mevrouw Olbrechts wordt voorzitter, Foncke en Strubbe ondervoorzitters, De Meyer secretaris en Van Haver penningmeester en hulpsecretaris. De statuten verschijnen in het Belgisch Staatsblad van 27 november 1969.

Bij de eerste vergadering van de Raad in 1969 worden er meteen vier opdrachten gegeven aan leden van de KBCV, waarvan er drie in 1971 met een prijs bekroond worden. Tot nu toe werden er prijzen toegekend over uiteenlopende onderwerpen betreffende de volkscultuur: sagen en legenden, volksgeloof en magie, volksboeken, gildewezen, schoolwezen, devotieprenten, iconografie, archiefinventarissen, poëziealbums.

Het jaar 1998 dwingt de Raad van Bestuur tot bezinning en ingrijpende veranderingen. De opheffing van de KBCV eind 1998 verplicht de vereniging te bepalen dat ze volkomen autonoom moet kunnen optreden en een nieuw reglement voor de Olbrechtsprijs op te stellen. Amper tien dagen na een buitengewone vergadering van 13 mei overlijdt onverwacht voorzitter mevr. Margriet Olbrechts. Jozef Van Haver wordt de nieuwe voorzitter. De Raad wordt uitgebreid. Ook het bedrag van de prijs wordt meermaals verhoogd. Op 6 september 2004 verandert de Stichting van naam omwille van de gewijzigde wetgeving op vzw's en spreken we over het Frans M. Olbrechtsgenootschap. Van september 2004 tot in juni 2010 is Prof. Alfons Thijs voorzitter. Sinds juni 2010 neemt Karel Velle deze functie waar.

De wezenlijke activiteit van het Frans M. Olbrechtsgenootschap ligt in de behartiging van het doel van de vereniging: het bevorderen van het volkskundig onderzoek in Vlaanderen, in het bijzonder door het regelmatig toekennen van de Olbrechtsprijs. Bovendien werden er bij wijze van aanmoediging of waardering bedragen toegekend, lager dan de Olbrechtsprijs.

Tekst gebaseerd op J. Van Haver, "30 jaar F.M. Olbrechtsstichting ter bevordering van het volkskundig onderzoek", in: Volkskunde, 101 (2000), 29-34.

Prof. Olbrechts met enkele studenten van de Universiteit Gent (onder meer P. J. Vandenhoute, A. Maesen, H. Elias, A. Boudringhien) met de reiskoffers van de Ivoorkust-expeditie in de museumruimte van het HIKO, 17 april 1947. Foto: Collectie Letterenhuis, Antwerpen (O203).